İbrik Bitkisi (Nepenthes), Karıncaları Kusursuz Tuzağı ile Avlıyor

Bitkiler düşünüldüğünde herkesin aklına çevrelerindeki ağaçlar, çimenler ve saksıda yetiştirdikleri çiçekler gelir. Bitkiler, çevremizi süsleyen canlılardır. Yaşamak için genellikle toprak, güneş ve su gibi sade ihtiyaçları vardır. Ama aslında bitkiler alemi bundan ibaret değildir.

Bitkiler çok geniş bir alemdir ve içinde çok farklı özellikler gösteren türler barındırırlar. Ancak bitkiler ile ilgili en farklı özelliklerden biri, bazı bitki türlerinin böceklerle beslenmesidir. Toprağa bağlı yaşayan bitkilerin, çok hızlı refleksleri olan böcekleri avlama yöntemleri son derece ilgi çekicidir. Normal şartlarda atik canlılar olan böceklere karşı tamamen aciz durumda olduğu ve beslenemeyeceği düşünülen bitkiler, Allah’ın muhteşem yaratmasının bir eseri olarak, kolayca besinlerine ulaşabilirler.

İbrik Otunda Yaratılan Muhteşem Avcılık Teknikleri

Böcekleri avlayarak besleyen bitkilerden birisi de ibrik otudur. Böcekçil bitkilerden ibrik otları hemen hemen bütün tropik bölgelerde yetişirler. Bu bitkilerde diğer etçil bitkilerde olduğu gibi hareketli bir kapan düzeneği yoktur. Bunlar avlarının kendi ayaklarıyla gelip tuzağa düşmesini beklerler. İbrik otunun yaprak uçları üstte birleşerek, karnı ve ağzı geniş, ortadaki boyun bölümü dar olan ibrik biçiminde bir yapı oluşturur. Uzunluğu türe bağlı olarak 3.5 ila 50 cm. arasında değişen bu ibriğin içinde 1 litreye kadar sıvı birikebilir. İbriğin ağzı içeriye doğru kıvrık, üstü de kaygan bir maddeyle kaplıdır. Bazı türlerde bu ibriğin üstünde yine yapraktan bir kapak bulunur. Genellikle parlak yeşil üstüne, kırmızı benekli olan ibriğin canlı renkleri ve içindeki balözünün kokusu böcekler için çok çekicidir. Buna aldanan böcekler ibriğin dudak kısmına konar ve kaygan yüzeyde tutunamayarak içindeki sıvıya düşüp boğulur. Bitki de bu sıvının yardımıyla böceği sindirir. (1)

Allah, böceklerle beslenen ibrik otunda detaylı ve çok şaşırtıcı özellikler yaratmıştır. Bristol Üniversitesi’nden Araştırmacı Ulrike Bauer ve ekibi, ibrik bitkisi (nepenthes rafflesiana) üzerine yaptıkları araştırmada bu şaşırtıcı özelliklerini keşfettiler. (2) İbrik bitkisinin, böcekle beslenen diğer bitkilerden en büyük farkı, bu bitkinin bir kerede çok fazla sayıda karıncayı avlayabilmesidir. Bunu, karıncaların sosyal hayatlarındaki davranışlarını kendi lehine kullanarak yapar.

İbrik bitkisinin ne kadar akıllıca bir avlanma yöntemine sahip olduğunun daha iyi anlaşılması için önce karıncalar ile ilgili küçük bir detaydan bahsedelim.

Karınca kolonilerinde, besin arayışıyla sorumlu “izci karıncalar” vardır. Etrafı kolaçan eden izci karıncalar besin bulduklarında yuvaya dönerek bunu diğer karıncalara haber verirler. Bunun üzerine kolonideki karıncalar kalabalık bir ekip olarak besin kaynağına giderler.

Bitkilerin yapraklarında yer alan nektar kokusu da böcekleri kendisine çeker. Ancak bitkilerin yaprakları ıslak olduğunda karıncaların kayarak düşme riski oluştuğundan izci karıncalar ıslak bitkileri tercih etmezler. Yaprakları kurumuş bir bitkide nektar bulmak ise karıncalar için kaçırılmaz fırsattır.

Allah’ın ilhamıyla son derece akıllıca ve organize hareket eden karıncaları avlayan ibrik bitkisi, karıncaların bu özelliklerine uygun bir yönteme sahip olarak yaratılmıştır. Başlangıçta izci karınca tarafından tercih edilmek için yapraklarında nektar bulunur ve yaprakları kurudur. İzci karınca, ibrik bitkisini fark edince hemen yuvadaki diğer karıncaları toplayarak ibrik bitkisine getirir. Ancak karıncalar kalabalık halinde geldiklerinde ibrik bitkisi yapraklarını nemlenmiş olarak bulurlar. Islak yaprak üzerinde kayan karıncaların çoğu ibrik bitkisinin yaprağının içine düşer. İbrik bitkisinin yaprakları, adından da anlaşılacağı gibi, ibriğe benzer bir huni şeklindedir. Buradan çıkmak bir karınca için imkansızdır. Böylece bitki kalabalık bir karınca ziyafeti çeker.

İbrik bitkisine ıslanıp kuruma imkânı veren şey yapraklarının mumlu olmamasıdır. Bitkilerin çoğunun yaprakları mumludur. Bu da onların ıslakken de kuruyken de kaygan olmalarına neden olur. (3)

Yaprakları sürekli ıslak olsaydı, ibrik bitkisi yalnızca izci karıncayı yakalayabilecekti. Ancak başta kuru olup daha sonra ıslanması çok daha verimli bir yöntemdir. Bitkiler genelde bir veya bazen iki karınca yakalayabilirken, ibrik bitkisi vurgun yapar. Bilim adamları, ibrik bitkisinde yaratılmış olan bu ince özelliğin avlanmada ne kadar büyük bir avantaj olduğunu anlamak için bir deney yaptılar. Bornoe ormanındaki ağaçların arasında yaşayan bir grup ibrik bitkisini müdahale olmaksızın doğal ortamında gözlemlerken, 23 çift ibrik bitkisinin yapraklarını ise sürekli nemli tuttular.

Karşılaştırmada, Bauer ve ekibi iki grup bitkinin de karınca avlayabildiğini gördüler. Yani müdahale ederek olarak doğal nemin kurumasını engelledikleri bitki de karınca avlayabiliyordu. Ancak birkaç haftalık gözlemleri sonucunda, doğal ibriğin toplamda 339 karınca yakaladığını, yaprakları araştırmacılar tarafından nemli tutulan diğer bitkinin ise toplamda sadece 136 karınca yakaladığını gördüler. İbrik bitkisi, çoğunlukla kalabalık karınca gruplarını bir kerede yakalıyordu.

Bu deney, ibrik bitkisinin ne kadar harika bir yaratılış özelliği gösterdiğini ortaya koydu. İbrik bitkisi, izci karıncayı hemen avlamak yerine taktik uyguluyordu. Araştırmacı Bauer bu konuda şunları söylemiştir:

“İzci karıncayı takip eden karıncaları “beklemek”, taklitçi bitkinin büyük bir besin elde etmek için karıncaların sosyal yaşam kurallarından faydalandığını gösteriyor.” (4)

Bir böceğin sosyal yaşam kurallarının, beslenme yönteminin, koloni içi organizasyonunun bir bitki tarafından bu kadar detaylı biliniyor olması Allah’ın yaratmış olduğu mucizelerden biridir. Bir bitki için karıncaları zamanla çok iyi tanımak ve buna göre hareket etme özelliğini sonradan kazanmak imkansızdır. Bir bitkinin ıslanıp kuruma özelliği gösterebilmek için mumsuz yaprak açmaya karar vermesi mümkün değildir. Bitkiler gözlem yapma ve strateji geliştirme gibi yetenekleri olmayan canlılardır. Sahip oldukları özellikleri kendileri geliştiremezler. Bu özellikler bitkinin DNA’sına kodlu olarak yaratılmış olduğu ilk andan itibaren bitkiye Allah tarafından verilmiştir.

İbrik Otu Bitkisindeki Muhteşem Kapak Detayı

İbrik otu bitkisinin (Nepenthes gracilis) olağanüstü tuzağının bir başka şaşırtıcı özelliği de kapanın kapağı ile ilgili. Yüksek hızlı kameralara ve lazer titreşim ölçümleri kullanılarak yapılan tespitlerde kapağın avlanmada aktif bir rol aldığını ortaya çıkarmıştır. (5)

Dr Ulrike Bauer ve meslektaşları, bir yağmur damlası tarafından vurulduktan sonra, ibrik bitkisinin çiçeğinin kapağında son derece hızlı bir hareket kaydetmişlerdir. Kapağa vuran her bir yağmur damlasında kapak hızla aşağı inip tekrar yukarı çıkacak şekilde titreşim hareketi yapmaktadır. Bu titreşim sırasında kapağın altında gezinmekte olan karıncalar tutunamayarak bitkinin içindeki sindirim sıvısı dolu kısmına düşmektedir.

İbriğin yağmurla çalışan tuzağının anahtarı, kapağın sağlamlığıdır. Kapağın titreşimi tıpkı havuzlardaki bir tramplen tahtasının hareketine benzemektedir. Kapağın titreşiminde uç kısımdaki bağlantı yeri özel bir rol oynamaktadır. Buranın yapısı titreşimi karıncayı düşürecek kadar etkili kılacak yapıda yaratılmıştır. Bu yapı, kapağı aslında bir tramplenden daha üstün kılıyor; çünkü tramplenden atlayabilmeniz için ucunda durmanız şarttır, tramplenin ortasında durursanız atlamanız pek mümkün değildir. Oysa ibriğin bağlantısı karınca kapağın altında nerede olursa olsun titreşimden etkilenerek aşağı ibriğin içine düşmesini sağlamaktadır. (6)

İbrik bitkisinin tuzağının başarısı şüphesiz yaratılışındaki tasarımsal özellikleri ile ilgilidir. Sürekli kuru ya da sürekli ıslak kalmaması ve titreşimi sağlayan bir kapak bağlantısının olması bu özelliklerden en önemlileridir. Tabii, bunların yanında böcekleri çekecek bir nektarın salgılanması ve sindirim sıvısı ile bu sıvıyı barındıracak kabın var olması da şarttır.

Bir düşünün; bir böceği çiğnemeden sindirecek nitelikte bir salgı üretmek başlı başına şaşırtıcıdır. Üstelik hayatınızda hiç kimya eğitimi görmemişseniz ve avlayacağınız böceklerin yapısını bilmiyorsanız başarılı olma imkânınız hemen hiç yoktur. Eğer bir mühendislik fakültesinde mekanik ya da statik dersi almamışsanız yağmur damlasının düşmesi ile oluşan küçük bir enerjiden büyük titreşimler elde etmeyi de beceremezdiniz. Diyelim ki titreşim ile karıncaları avlamayı yolunu keşfettiniz ama bunun gerçekleşmesi için kapağın bağlantı şeklini ve bağlantının olması gerektiği gibi çalışmasını sağlayacak malzemeyi de üretmeniz gerekecektir.

Şüphesiz tüm bu bilgileri içeren tasarım ibrik bitkisinin ya da evrimcilerin iddia ettiği gibi tesadüfi değişimlerin sonucu ortaya çıkmamıştır. İbrik bitkisinde birbirini tamamlayan kusursuz tasarımsal özelliklerin tamamı sonsuz ilim sahibi olan Allah’ın dilemesi ile olmuştur.

Bitkiler, Allah’ın Bize Şefkatinin Göstergesidir

Bitkilerin dünyadaki görevleri hayatîdir. Oksijen üretiminde önemli bir görev aldıkları gibi, besin zincirinde de temel bir öğedirler. Bitkiler olmasa bitkilerle beslenen otobur canlılar da olmazdı ve buna bağlı olarak otobur canlılarla beslenen etobur canlılar da olmazdı. Bu, dünyadaki canlılık için bitkilerin önemini gözler önüne serer.

Bitkiler sadece fotosentez yapma ve hayvanlarla insanlara besin olma özelliği göstermekten ibaret olsalardı dahi son derece önemli ve muhteşem bir yaratılış örneği olurlardı. Buna rağmen bitkilerde birbirinden şaşırtıcı detaylar da yaratılmıştır. İbrik bitkisinin, sade bir şekilde su, güneş ve toprak ile beslenmek yerine böyle karmaşık ve şaşırtıcı özellikler göstermesi boşuna değildir (Allah’ı tenzih ederiz). Canlılardaki bu detaylar insanların Allah’ın Zatı ve yaratışı üzerine düşünmeleri içindir. En doğrusunu Allah bilir.

Tüm canlılar üzerinde Allah’ın şefkatinin eserleri görülür. Karıncalara da ibrik bitkisine de beslenme yöntemlerini ilham eden Allah’tır. Allah tüm canlılara rızık verendir. Allah sonsuz gücün ve şefkatin tek sahibidir. Kuran’da şöyle buyurulur:

“Geceyi gündüze bağlayıp-katarsın, gündüzü de geceye bağlayıp-katarsın; diriyi ölüden çıkarırsın, ölüyü de diriden çıkarırsın. Sen, dilediğine hesapsız rızık verirsin.” (Al-i İmran Suresi, 27)

Referanslar:

1-Temel Britannica Ansiklopedisi, Cilt 4, s.8
2-https://www.sciencenews.org/article/tricky-pitcher-plants-lure-ants-false-sense-security
3-https://royalsocietypublishing.org/doi/full/10.1098/rspb.2014.2675
4-https://www.sciencenews.org/article/tricky-pitcher-plants-lure-ants-false-sense-security
5-Kapaktaki titreşim ile ilgili videoyu buradan izleyebilirsiniz: https://www.facebook.com/bbcnews/videos/plant-uses-raindrops-to-eat-antswatch-the-plant-use-rain-to-bounce-ants-into-its/10153137667457217/
6-https://www.bbc.com/news/science-environment-34414284